Rác không gian là gì và tại sao chúng ta cần quan tâm?
Bạn có biết rằng có hàng triệu mảnh vụn đang bay lượn xung quanh Trái Đất, từ những mảnh nhỏ như sợi tóc đến những mảnh lớn như xe hơi? Đó là những gì chúng ta gọi là rác trong không gian và chúng đang gây ra nhiều vấn đề cho các hoạt động vũ trụ và an ninh quốc tế.
Rác không gian bao gồm các vật thể do con người tạo ra và để lại trong quỹ đạo Trái Đất như: các tên lửa, vệ tinh, công cụ, pin, dầu nhớt và các mảnh vỡ do va chạm hay phá hủy. Theo ước tính của Cơ quan Không gian Châu Âu (ESA) hiện có khoảng 34.000 mảnh rác lớn hơn 10 cm, 900.000 mảnh từ 1 đến 10 cm và 128 triệu mảnh nhỏ hơn 1 cm đang quay quanh Trái Đất.
Rác không gian không chỉ là một nguồn lãng phí tài nguyên mà còn là một mối đe dọa cho các hoạt động không gian hiện tại và tương lai. Các mảnh rác có thể va chạm với nhau hoặc với các vật thể khác, tạo ra thêm nhiều mảnh vụn hơn và làm tăng nguy cơ xảy ra các sự cố không mong muốn. Một ví dụ nổi tiếng là va chạm giữa vệ tinh Iridium 33 của Mỹ và vệ tinh Kosmos 2251 của Nga vào năm 2009 khiến cả hai vệ tinh bị phá hủy và tạo ra hơn 2.000 mảnh rác lớn.
Các mảnh vụn trong không gian cũng có thể gây nguy hiểm cho các phi hành gia trên Trạm Không gian Quốc tế (ISS) hoặc các phi thuyền khác. ISS đã phải nhiều lần thay đổi quỹ đạo để tránh va chạm với các mảnh vụn. Ngoài ra, các mảnh vụn trong không gian còn có thể rơi xuống Trái Đất khi bị ma sát với khí quyển, gây thiệt hại cho người dân và môi trường. Một số trường hợp nổi bật là sự kiện rơi của con tàu không gian Skylab của Mỹ vào năm 1979, hay sự kiện rơi của con tàu không gian Tiangong-1 của Trung Quốc vào năm 2018.
Vậy chúng ta có thể làm gì để giải quyết vấn đề rác không gian? Một số giải pháp được đề xuất là:
- Hạn chế tạo ra thêm mảnh vụn không gian bằng cách tuân thủ các nguyên tắc thiết kế cho các thiết bị không gian như: giảm thiểu khối lượng, sử dụng nhiên liệu an toàn, tránh sử dụng các bộ phận có thể bị bung ra hay phát nổ.
- Thúc đẩy việc sử dụng lại hoặc tái chế các thiết bị không gian như sử dụng các tên lửa tái sử dụng, tái chế các vệ tinh cũ hoặc sử dụng chúng cho các mục đích khác.
- Thu hồi hoặc loại bỏ các thiết bị không gian không còn hoạt động bằng cách đưa chúng xuống khí quyển để cháy hết hoặc đưa chúng lên các quỹ đạo xa hơn để không gây cản trở cho các hoạt động không gian khác.
- Thu gom và xử lý các mảnh vụn trong không gian bằng cách sử dụng các công nghệ như lưới, dây kéo, tia laser hay robot để bắt và kéo các mảnh vụn về Trái Đất hoặc đưa chúng ra khỏi quỹ đạo.
Tuy nhiên, các giải pháp trên còn gặp nhiều thách thức về kỹ thuật, kinh phí và pháp lý. Chúng ta cần có sự hợp tác và cam kết của tất cả các bên liên quan, từ các chính phủ, tổ chức, doanh nghiệp cho đến các nhà khoa học, kỹ sư và công chúng để giải quyết vấn đề mảnh vụn không gian một cách hiệu quả và bền vững. Rác không gian là một vấn đề của chúng ta và cũng là một trách nhiệm của chúng ta.